Warning: mysqli_fetch_assoc() expects parameter 1 to be mysqli_result, boolean given in /data/sites/web/28vignonstreetcom/www/blog_right_nav.php on line 81
De buitengewone kleurenfotografie van Harry Gruyaert te zien in Helmond
posted on 30-11--0001
8 oktober 2020, door Joep Eijkens op www.brabantcultureel.nl
In de Kunsthal van Museum Helmond is – een primeur voor Nederland –
een schitterende overzichtstentoonstelling te zien van de Belgische
Magnumfotograaf Harry Gruyaert. Kleuren en licht spelen een hoofdrol in
het werk van deze grote Europese pionier op het gebied van de
kleurenfotografie. Over Marokko zijn sinds
de vorige eeuw talloze fotoboeken verschenen, maar Maroc van Harry
Gruyaert (Antwerpen 1941) vind ik nog altijd verreweg het mooiste. Het
verscheen in 1990 en was voor mij meteen ook de eerste kennismaking met
deze Belgische fotograaf die beschouwd wordt als dé Europese pionier op
het gebied van de kleurenfotografie. Wie een goede indruk
wil krijgen van het oeuvre van deze meester moet naar Helmond waar, voor
de eerste keer in Nederland, een overzichtstentoonstelling is ingericht
in de Kunsthal van Museum Helmond. Harry Gruyaert – Retrospectief omvat
meer dan honderdtwintig fotowerken en biedt tevens de mogelijkheid een
boeiende documentaire te zien over leven en werk van de fotograaf die
sinds 1982 lid is van het befaamde fotoagentschap Magnum Photos. GeboortelandDe
door Gruyaert zelf samengestelde tentoonstelling is niet chronologisch
opgebouwd. Het omgekeerde is eerder het geval. Pas in het laatste deel
komen de foto’s aan de orde die Gruyaert maakte in het begin van zijn
carrière in België. Foto’s uit de jaren zeventig in zwart-wit die er
vooral op gericht lijken de vreemde, zo niet absurde kanten van zijn
geboorteland te laten zien. Daar zijn diverse foto’s bij van
carnavalsvierders en deelnemers aan processies, maar bijvoorbeeld ook
een Gary Winogrand-achtige foto van een op de rug gezien ouder echtpaar
dat in een dierentuin staat te kijken naar ijsberen. Gruyaert
heeft niet lang in zwart-wit gefotografeerd. Het was in 1976 de
spraakmakende tentoonstelling William Eggleston’s Guide in het MoMA in
New York die hem op het pad van de kleurenfotografie zette. Of misschien
moet je zeggen: definitief zette. Want toen hij in 1969 voor de eerste
keer van zijn leven in Marokko kwam, fotografeerde hij al in kleur – net
zoals gewone toeristen doen. Hij ontdekte er, zoals hij het zelf
uitdrukte ‘een perfect samenspel tussen vormen, kleuren, alledaagse
bezigheden en de natuur’. “Very few people got involved in color in a
personal way. But then I went to New York for the first time and I
experienced Pop Art. These paintings by Warhol and Lichtenstein helped
me to look at color in a different way, to stop being a snob and to use
its vulgarity.” En in 1972, tijdens een verblijf in
Londen, werkte hij aan een fotoserie die TV-Shots is gaan heten. Met een
selectie uit die serie eindigt ook de overzichtstentoonstelling in
Helmond. Het gaat om foto’s die Gruyaert maakte van kleuren-tvbeelden
van ondermeer de Olympische Spelen in München en de maanvluchten van de
Apollo. Het zijn onscherpe foto’s met vreemde en verzadigde kleuren en
een grafische karakter die aan zeefdrukken of neonkunst doen denken. BeeldelementEen
andere fotograaf was wellicht hierna de weg ingeslagen van de beeldende
kunst. Niet zo Harry Gruyaert, gelukkig. Hij trok de wijde wereld in.
Gruyaert is een fotograaf die overal schoonheid kan vinden en dan met
name in de openbare ruimte van steden en landschappen, Er staan bijna
altijd wel mensen op zijn foto’s, maar eerder als beeldelement dan als
individueel persoon.In het informatieve
tekstboekje dat Museum Helmond bij dit retrospectief heeft gemaakt,
wordt gesproken over ‘een soort depersonificatie van de personen die in
beeld gebracht worden. Het zijn vaak gestalten of silhouetten. Gezichten
verborgen door een doek of door een hoed of door een rode ballon,
bijvoorbeeld.’ Maar speelt er ook niet iets anders mee? Ik denk dat min
of meer herkenbare gezichten zouden afleiden, afbreuk zouden doen aan de
combinatie van kleur- en andere elementen, de uit het leven gegrepen
compositie, kortom aan het geheel. Zo wordt meer dan eens een passant
als het ware opgeslokt door de inktzwarte schaduw van een zonbeschenen
straattafereel. Ook in eenvoudige
voorwerpen kan Gruyaert schoonheid zien, of iets intrigerends. Dat
illustreert de foto van een rijtje flessen waar mooi licht op valt in
een café in de Indiase deelstaat Kerala. India hoort trouwens bij
Gruyaerts favoriete reisbestemmingen – of beter; werkgebieden – net als
onder meer de VS, Rusland, Egypte, Marokko en Ierland. SpontaanIn
bovengenoemd tekstboekje is ook een stuk gewijd aan Gruyaerts
‘surrealistische kijk op de wereld’. Daarin wordt niet alleen een link
gelegd met Belgische surrealisten als René Magritte en Marcel
Broodthaers, maar ook met het werk van de Belgisch symbolist James
Ensor. ‘Harry Gruyaert brengt net als de surrealisten de samenleving in
beeld in ontregelende opnames’, zo lezen we.’ Gruyaert ziet plekken en
momenten in de stad die plots en ogenschijnlijk onlogisch samenkomen.
Combinaties die bedacht lijken of spontaan ontstaan en die zich voor
(heel) even aan Gruyaert openbaren en daarna met ons worden gedeeld in
de vorm van een foto.’Het klinkt mooi,
maar hoe waar is deze kunsthistorisch klinkende visie? Zelf vertelde de
fotograaf in 2018 tijdens een interview met De Standaard over zijn
motieven onder meer het volgende: ‘Ik ben geen journalistiek fotograaf.
Ik bedoel niet, ik werk alleen voor mezelf, voor mijn persoonlijk
plezier, mijn eigen ontdekking. Ik zoek altijd naar sensualiteit, zowel
in licht als in kleur. (…) Het is voor mij essentieel dat het plezier
dat ik voel bij het maken van mijn foto’s overkomt bij wie er naar
kijkt. En verder heeft iedereen zijn interpretatie. Voor mij gaat
beeldende kunst om emotie.’ Verzadigd Kleuren,
licht en schaduw spelen de hoofdrol in zijn werk. Wie de vaak
verzadigde kleuren overdreven of ‘niet echt’ mocht vinden, is
vermoedelijk nooit op de gefotografeerde plek geweest of heeft daar niet
goed gekeken. Of had geen geduld om te wachten op het juiste moment.
Maar daarmee is niet alles gezegd. Want Gruyaert lijkt soms inderdaad de
kleuren nog rijker of dieper te maken dan ze al zijn. "In front of a
black-and-white photo you try more to understand what is happening
between the persons, whereas with color you should immediately be
affected by the different tones which express a situation. So… the
object and its color are one and the same thing, which by the way is one
of the principles of the theory of perception. Form and color are
inseparable.” Bovendien fotografeerde hij in het analoge tijdperk
hoofdzakelijk met Kodachrome, dus met materiaal dat op de eerste plaats
bedoeld was voor dia’s. De grote scherpte, natuurlijke kleurenweergave
en lange houdbaarheid van de kleuren zijn voorname kenmerken. Begin deze
eeuw werd de productie van Kodachrome gestaakt en stapte Gruyaert over
op digitale fotografie. Dat betekende niet op de laatste plaats dat hij
meer mogelijkheden kreeg om kleur en licht weer te geven zoals hij die
vastgelegd wilde zien. Regelmatig wekt hij de indruk op de
eerste plaats ‘getriggerd’ te zijn door de combinatie van kleuren. Soms
lijkt het hem uitsluitend om kleur te gaan, waardoor zijn foto’s iets
abstracts krijgen. Je kunt hem vergelijken met Amerikaanse pioniers op
het gebied van de kleurenfotografie zoals Saul Leiter en de eerder
genoemde William Eggleston. Maar de foto’s van Gruyaert zijn vaak
complexer. Ook na de gebruikelijke museale minuut per foto ben je nog
lang niet uitgekeken, zoveel valt erop te zien. SchilderijenFoto’s
komen soms beter tot hun recht in boeken of tijdschriften dan aan de
wanden van een museum. Bij Gruyaert, die diverse interessante fotoboeken
publiceerde – waaronder Made in Belgium met teksten van Hugo Claus –
blijkt dat meestal niet het geval, zo laat dit retrospectief zien. Zeker
als ze flink vergroot zijn, zeg één bij een halve meter, dan krijgen de
foto’s nog meer kracht. Foto’s uit de serie Rivages (ofwel
Kustlandschappen) hebben de uitstraling van schilderijen. Kijk alleen al
naar de magistrale, bijna monochrome prent van de dreigende
wolkenluchten boven de Baai van de Engelen in Nice, 1988. Soms doet de
grofkorreligheid van de afdruk zelfs pointilistisch aan. En een foto van
de luchthaven van Las Vegas riep bij mij direct Edward Hopper in
gedachten. In de tentoonstelling zijn
overigens niet alleen foto’s te zien. Er zijn ook de digitale
diapresentaties Last Call (foto’s van internationale vliegvelden met
‘minimalistische muziek’ van Hifiklub), Irish Summers en de
dubbelprojectie Made in Belgium (foto’s uit de periode 1970-90 met
muziek van Gruyaerts geliefde accordeonist Tuur Florizoone). UitgeschotenWie
daarna nog zin en tijd heeft, moet zeker in de benedenzaal de mooie
documentaire gaan zien waarin de nog altijd vitale en nieuwsgierige
fotograaf terugkijkt op zijn rijke leven en werken. Er zitten fragmenten
in van door zijn vader gemaakte familiefilmpjes uit de jaren veertig,
maar bijvoorbeeld ook prachtige foto’s die de laat vader geworden
fotograaf zelf maakte van zijn beide dochters – in zwart-wit. Vader op
vakantie is niet altijd even leuk, vinden de twee meisjes. En als je
Gruyaert ziet lopen en rennen met zijn camera in de aanslag terwijl de
familie in de auto moet wachten tot pa eindelijk uitgeschoten is, geloof
je hen onmiddellijk. Al met al is dit retrospectief één van de mooiste fototentoonstellingen die ik de afgelopen jaren gezien heb.Harry Gruyaert – Retrospectief. Museum Helmond, locatie Kunsthal. Tot en met 28 februari 2021.www.museumhelmond.nl
28 Vignon Street uses cookies to improve your user experience. By continuing, you agree to these cookies. You can read all about it in our cookie policy.
OK
Choose Store
You are currently on the site for US-United States
Selecting your country will allow 28VignonStreet to offer you services adapted to your location.
But I must explain to you how all this mistaken idea of denouncing pleasure and praising pain
Success
Your message was successfully sent. We will contact you shortly
error
Your message was not sent.
Your cart
Newsletter
Newsletter
Subscribe to our newsletter
Warning: mysqli_fetch_row() expects parameter 1 to be mysqli_result, boolean given in /data/sites/web/28vignonstreetcom/www/php/mawfunc.php on line 941
Warning: mysqli_fetch_row() expects parameter 1 to be mysqli_result, boolean given in /data/sites/web/28vignonstreetcom/www/php/mawfunc.php on line 941
Warning: mysqli_fetch_row() expects parameter 1 to be mysqli_result, boolean given in /data/sites/web/28vignonstreetcom/www/php/mawfunc.php on line 941